Azerbaycan Ermenistan arasındaki gelişmelerin

sonucunda, Azerbaycan işgal edilmiş topraklarını,

işgalden kurtarmış, hem bölgesinde hem de

Kafkasya’da güç merkezi olduğunu güçlü ordusu ve

ekonomisi ile kanıtlamıştır. Bu durumun bölgedeki bazı

ülkeleri ne derece etkileyeceği ve bundan en çok İran’ın

etkileneceği düşünüldüğünde, İran değerlendirilmesi ile

bölgede nasıl bir İran olacağını görmemiz açısından

önemlidir.

İran köklü geçmişi ile bölgede varlığını her daim devam

ettiren, kendine göre plan yapan, ancak başkasının

söylediklerini kendine uyarlayan, bölgedeki bir çok

olayın devam etmesi için var olan ülke konumu ile

devamlılığını sağlayan, önemli enerji kaynaklarına

sahip, yönetim şeklini kendi hinterlant alanına ihraç

etmek isteyen, ülke olarak yaklaşık seksen milyonun

üzerinde nüfusu olan bir ülkedir.

Devamlı olarak batılı ülkeler tarafından ambargo

uygulanan, ancak batılı bir çok küresel şirketin kapalı

kapılar arkasında yatırımı ve işbirliği olan ülke

konumundaki İran’a bir bakalım;

Bölgedeki varlığı ile haritası hiç değişmeyen ülke

konumunda olması,

Güçlü devlet kimliğine sahip olması,

Mezhepsel mücadele alanı yaratması, 

Hürmüz boğazında etkin güce sahip olması,

ABD için her zaman tehdit oluşturması,

İsrail için bölgede ve alana yayılan vekalet güçleri ile

varlıksal mücadele alnında olması,

Türkiye’ye komşu ancak yakın uzak ilişkiler içinde olması

AB içinde ABD karşıtı olan ülkeler ile iyi ilişkileri yürütebilme

cesaretini göstermesi,

Çin için en önemli enerji tedarikçisi konumunda olması,

Rusya ile her daim iyi ilişkiler geliştirme içinde olması ve

gerektiğinde alternatif güç olarak kullanması,

Ermenistan ile iyi ilişkiler içinde olması

Azerbeycan’a karşı Ermenistan politikaları ile kendi içindeki

Türk nüfusu kontrol etmek isteyen stratejileri kullanması,

Rusyanın Hürmüz boğazındaki denge ülkesi,

Irak ve Suriye’de vekaleten ,direk ve dolaylı varlık

g ö s t e r m e s i i l e b ö l g e d e k i e m e l l e r i n d e n a s l a

vazgeçmeyeceği,

İsrail için devamlı tehdit olarak görülmesi,

Nükleer güce olma istekleri ve çalışmaları,

Bukalemun politikaları her ülke ile devamlı olarak ilişki

kurabilmesi,

Etkinlik alanındaki ülkeler ile dost olmayan dostsuz

politikalar izlemesi,

Çin’in Ortadoğudaki önemli kapılarından birisi,

Türkiye ile zaman zaman sorun yaşayan ancak hiç bir

zaman ortada gözükmeyen ülke konumunda olması,

Bölgesel güç olma istekleri ve siyasi rejim üretmeleri,

Afganistan,Pakistan üzerinden geçiş noktası olması,

Dünyanın her yerinde faaliyet gösterme yetisine sahip

olması,

İçeride mezhepsel ve rejim karşıtları çekişmeleri ile

ekonomik sorunların devam etmesi, 

Ortadoğuda faaliyet alanlarında hem vekalet savaşlarını

yönetiyor hemde ülkelerin yönetimsel mekanizmalarında

etkinliklerini devam ettirme gayretleri içinde olması,

Azerbaycan Ermenistan savaşında her ne kadar tarafsız

olduğunu söylesede PKK teröristlerin İran üzerinden Yukarı

Karabağ bölgesine gönderilmesine göz yuman silah ve

mühimmat gönderilmesi için sınır kapılarını açan İran Güney

Azerbaycan bölgesindeki Türklerden gelen baskı ile bunu

önce inkar etmiş daha sonrada sınıra askeri birlik yığarak

kendisi için oluşabilecek tehditlere karşı, tehdit etme

unsurunu ön plana çıkarmıştır.

Güçlü Azerbaycan İran için çok büyük bir tehdit olarak

bundan sonraki dönemde kendini gösterecektir. İşbirliğinden

kaçınan İran kendisini bekleyen iç sorunların daha

büyüğünü görmektedir;ancak bundan sonra olayları kendisi

değil başkaları kontrol etme gücünün yakalamışlardır.

Mehmet BOZKUŞ

20/11/2020